Czas psychoterapii

Kiedy kończy się kolejny rok, myślimy o tym, jaki on był i zastanawiamy się, jaki będzie następny. Coś się kończy, coś zaczyna, a coś trwa nadal. We mnie powstało pytanie, czy także psychoterapia jako taka, będzie kiedyś miała swój kres?

Lista zawodów wymarłych lub ginących rośnie. Garncarz, kaletnik, kołodziej, lutnik, mincerz, rusznikarz, snycerz, witrażownik… czy najdalej za kilkaset lat dołączy do nich psychoterapeuta?

Czy wypada zadawać takie pytanie w czasach, kiedy psychoterapia intensywnie się rozwija, rozszerza, a poszczególne kierunki psychoterapeutyczne ugruntowują się, zajmując w szerszych strukturach społecznych wyraźne i autonomiczne miejsce? W czasach, kiedy klienci czekają w długich kolejkach na pierwszą wizytę do gabinetu psychoterapii?

Wypada, nie wypada, pytanie to zadać warto, bowiem jak to często bywa, sprawa jest złożona i równocześnie pojawia się wiele procesów na jednym polu.

W końcu psychoterapia to nie tylko wyzwanie dla każdego psychoterapeuty, to także wysiłek dla naszych klientów. Niekiedy jest to wysiłek rozłożony w czasie na kilka lat, setki spotkań terapeutycznych, wiele wzruszeń, odkryć a także wiele dotkniętego cierpienia. Każdy terapeuta i każdy klient wie, że psychoterapia to również wiele żmudnej pracy nad sobą. Nie raz jednak może pojawić się niewygodne pytanie, czy warto? Czy nie ma innych, może prostszych i pewniejszych dróg do pokonania własnego cierpienia?

Żyjemy w czasach, które lubią uproszczenia. Rozwój technologii pomaga nam automatyzować coraz więcej czynności. Do wielu zadań ludzie są coraz mniej potrzebni, bo zastępują ich maszyny i komputery. Skuteczny lek na raka albo wirusa HIV jest prawdopodobnie kwestią lat.

Być może kwestią lat jest także lek na bardzo indywidualny problem emocjonalny, nie na depresję dwubiegunową, ale na depresję dwubiegunową konkretnej osoby, uwzględniający jej profil osobowości, gospodarkę hormonalną, równowagę neuroprzekaźników a nawet historię życia. Po co wtedy wieloletnia psychoterapia? Nie ma co się łudzić: psychoterapia to przedsięwzięcie czasochłonne, angażujące, kosztowne i nie dające stu procent przewidywalności wyników.

Krajowe fundusze zdrowia kochają krótkie, tanie i skuteczne formy leczenia. Najchętniej kontraktują terapie o potwierdzonej naukowo skuteczności (EVT - empirically validated therapy). Takie interwencje terapeutyczne powinny zawierać wyszczególnione kolejne kroki oddziaływania w trakcie 10-12 sesji i być tym samym możliwe do powtórzenia. Dowolny psychoterapeuta (nawet minimalnie wyszkolony) opierając się na takiej ustrukturowanej procedurze, miałby osiągać podobne rezultaty. Pojęcie EVT opiera się jednak na błędnych założeniach, np. że pacjent może mieć jeden, ściśle określony objaw oraz żadnego innego objawu. Psychoterapie dynamiczne, oparte na rozwijające się i często improwizowanej relacji terapeutycznej powyższych założeń spełnić nie mogą, choćby z powodu swoich założeń filozoficznych.

Niektóre środowiska medyczne, zaangażowane w projekt ustawy o zawodzie psychoterapeuty chciałyby, aby psychoterapia „przepisywana” była przez psychiatrę, z uwzględnieniem ilości spotkań terapeutycznych dla danego pacjenta. A potem weryfikacja: terapia pomogła - w porządku; nie pomogła – zmiana formy leczenia.

Czy racja za psychoterapią przetrwa, jeśli postęp nauk medycznych doprowadzi do odkrycia takich substancji, które umożliwią farmakologiczne i bardzo precyzyjne przezwyciężenie dowolnego psychicznego problemu? Albo czy przetrwa racja za długoterminową psychoterapią dynamiczną, jeśli „medykalizacja” psychoterapii doprowadzi do faworyzowania krótkoterminowych interwencji terapeutycznych? Według mnie racja psychoterapii może być tylko jedna, a jest nią relacja.

Problemy z jakimi zgłaszają się ludzie do psychoterapeuty, bardzo często można sprowadzić do niesatysfakcjonujących relacji z ludźmi. A psychoterapia może być taką kuźnią relacji z otoczeniem dzięki temu, że wraz ze swoim terapeutą klient przejdzie przez bliskość i dystans, sympatię i złość, harmonię i konflikt.

Mamy dziesiątki kontaktów dziennie i wielu znajomych, ale niewielu przyjaciół. Możemy w Internecie zapytać anonimowo o nasze problemy, ale nie potrafimy porozmawiać o nich bezpośrednio z drugim człowiekiem. A kiedy już się spotkamy, nie rozmawiamy o rzeczach najważniejszych a prawie nigdy – o sobie, to znaczy: o tobie i o mnie. Cierpimy, bo jesteśmy samotni i nie wiemy, jak się z tej samotności wydostać. A lekarstwem na to mogą być tylko prawdziwe spotkania.