Terapeuci psychodynamiczni (PTPPd) nie będą pracować on-line

Polskie Towarzystwo Psychoterapii Psychodynamicznej zawarło w swoim kodeksie etycznym informację, że udzielanie psychoterapii drogą elektroniczną jest nieetyczne.

Fundament ram terapii psychodynamicznej stanowi zasada, że proces psychoterapeutyczny toczyć się może jedynie w bezpośrednim kontakcie między terapeutą a pacjentem. Co wyklucza wykorzystywanie elektronicznych form komunikacji (źródło: PTPPd).

Nie jestem wielkim entuzjastą psychoterapii przez internet, jednak uznanie terapii przez internet za kwestię etyczną to zdecydowany krok. Czy nie za mocny?

Spróbuję streścić sens argumentacji PTPPd na VII Sympozjum „Internet jako przestrzeń pracy”.

• Obecność dodatkowego czynnika przekazu wpływa ograniczająco na wzajemną percepcję i tworzy pewną barierę w diadzie terapeutycznej.

• Pełny wachlarz danych, potrzebnych do diagnozy i terapii dostępny jest tylko w sytuacji kontaktu face to face. Wyczucie klimatu emocjonalnego pacjenta tworzone jest za pomocą wszystkich zmysłów. W sytuacji on-line umykają niuanse komunikacji niewerbalnej, np. sposób bycia w przestrzeni gabinetu.

• Komunikacja z pacjentem przez internet podatna jest na zakłócenia techniczne związane z samym połączeniem. Dźwięk i obraz docierają czasem z opóźnieniem. Utrudnia to dialog terapeutyczny, kontenerowanie emocji czy odzwierciedlanie.

• Podczas procesu terapeutycznego przez internet terapeuta pozostaje zamknięty w swojej fantazji na temat pacjenta. Może to sprzyjać „narcyzacji” terapeuty.

• Psychoterapia on-line zaciera konieczność uznania przez terapeutę i pacjenta nieuniknionych ograniczeń zewnętrznych, stojących niekiedy na przeszkodzie rozpoczęcia lub kontynuacji terapii.

Janusz Kitrasiewicz podczas Sympozjum zwrócił uwagę, że pytanie wyjściowe to w gruncie rzeczy pytanie, o jakiej filozofii psychoterapii mówimy. W zależności od odpowiedzi na nie, różne będą odpowiedzi co do możliwości prowadzenia psychoterapii przez internet. Zdaniem uczestników Sympozjum niemożliwa przez internet jest psychoterapia psychodynamiczna.

Wyobraźmy sobie kontinuum, gdzie z jednej strony jest terapia skoncentrowana na relacji i rekonstrukcji więzi, a z drugiej terapia skoncentrowana na rozwiązaniu. Sądzę, że koledzy i koleżanki psychodynamiczni sugerują nam, iż terapii leżących blisko pierwszego bieguna z internetem pogodzić nie sposób.

PTPPd zwróciło nam uwagę na coś bardzo ważnego, co moglibyśmy zatrzeć, zrównując spotkanie on-line z rzeczywistym. Cenię sobie myśl, że „współ-dzielona” przestrzeń fizyczna jest częścią relacji terapeutycznej i psychoterapii. I że specyficzna, intymna przestrzeń spotkania terapeutycznego osadzona jest we wspólnym byciu tutaj. Popieram też sugestię, by terapeuta był uważny w swojej świadomości na to, jakie motywy przeciwprzeniesieniowe mogą go skłaniać do wybrania takiej formuły pracy. Nie nazywałbym jednak psychoterapii on-line nieetyczną z założenia, chyba, że terapeuta miałby uzasadnione podejrzenia, że taka terapia z danym pacjentem nie będzie dla pacjenta korzystna, a mimo to podjąłby się jej.

Traktuję głos PTPPd nie jako krok wstecz w kontekście nieuniknionych zmian technologicznych, lecz jako rodzaj memento, co do tego, co jest fundamentem filozofii psychoterapii, którą uprawiamy.

Ze stanowiskiem PTPPd kontrastuje wypowiedź Yaloma, znanego polskim czytelnikom autora opowieści psychoterapeutycznych, który terapię przez Skype od pewnego czasu prowadzi. (Nawiasem mówiąc, Yalom od pewnego czasu ze względu na swój wiek prowadzi tylko psychoterapię krótkoterminową.)

Irvin Yalom tak pisze:

źródło: Yalom, Facebook

Jak zrozumieć to, że ktoś widzi możliwość wejścia w bezpośredni kontakt pomimo pośredniczącego komunikatora, a ktoś inny nie? Na ile jest to sprawa osobowości, preferencji, a na ile wyznawanego kanonu? A może po prostu jeden duet terapeuta - pacjent może tak pracować, a inny nie. Doświadczenie Yaloma jest takie, moje jest inne, Twoje może być jeszcze inne. Yalom dla wielu terapeutów jest mistrzem; mistrza można kochać i szanować, lecz nawet z mistrzem można się czasem nie zgodzić, szukając własnej odpowiedzi.

A jakie są Twoje doświadczenia z jakością i głębokością kontaktu terapeutycznego w pracy on-line?

_______________________

Edycja z dnia 06.04.2020:

13 marca 2020, czyli w okresie rozwijającej się w Polsce epidemii, Zarząd PTPPd nadal stał mocno na stanowisku:

W związku z zaistniałą sytuacją w Polsce związaną z rozprzestrzenianiem się koronawirusa zachęcamy Państwa do przestrzegania zaleceń epidemiologicznych zalecanych przez Ministra Zdrowia.
Jednocześnie, pozostajemy przy stanowisku, iż tylko osobisty kontakt pomiędzy psychoterapeutą i pacjentem zarówno w fazie diagnostycznej jak i leczniczej wyczerpuje kanon dobrej praktyki klinicznej. Informujemy, że aktualna sytuacja w kraju nie stwarza powodów do przejścia na system terapii online. W przypadku pacjentów, którzy znajdują się w kwarantannach zalecamy zawieszanie procesów psychoterapeutycznych na okres kwarantanny. (źródło: PTPPd - FB)

Było to stanowisko znacznie bardziej zasadnicze niż stanowisko psychoanalityków czy Polskiego Towarzystwa Psychiatrycznego w tym samym czasie.

Niedługo później jednak Krakowskie Centrum Psychodynamiczne przedstawiło studentom nowe wytyczne, oparte na liście zespołu Kernberga i Yeomansa, w którym czytamy m.in.

Warunki, w jakich żyjemy i pracujemy, szybko się zmieniają. Ostatni tydzień wydaje się odległą przeszłością. 

(…)

W obecnej sytuacji, wielu terapeutów na całym świecie przechodzi na wideo terapię. Tutaj, w PDI i TFP-NY, od tego tygodnia zmieniliśmy całą naszą pracę na on-line.

Pracujemy z naszych domów, aby nie musieć podróżować do naszych gabinetów i aby nasi pacjenci nie musieli podróżować poza domem.

Mamy szczęście, że mamy spore doświadczenie w pracy online. Podczas gdy większość z nich to nauczanie i superwizje, znaczną część terapii przeprowadziliśmy również zdalnie.

(…)

Powiedziano, że centralnym aspektem zdrowia psychicznego jest zdolność do skutecznego dostosowania się do okoliczności, w których się znajdujemy - i jest to dla nas czas na dostosowanie się.

Jedni wolniej, inni szybciej lecz zawsze to dobra reakcja na zmieniającą się rzeczywistość.

Powiązany artykuł: Psychoterapia online - pierwsze refleksje